Dijital okuryazarlık, tahmin edildiği gibi yeni bir kavram değildir ve sanılanın aksine eski bir kavram da değildir. Zamanla yavaş yavaş ortaya çıkan bu kavram teknoloji gibi hemen oluşmadı. Ama özellikle son zamanlarda bu kavram hayatımızda oldukça önemli bir yer edindi.
Dijital dünyadan önce insanların teknoloji ile tanıştığını unutmamak gerekir. Hatta insanların tanıştığı ilk teknoloji eşyası da televizyon olarak bilinir. Televizyonun insan hayatına girmesi kolay olmamıştır. Bunun nedeni olarak maddi imkansızlıklar ve ön yargılar gösterilebilir. Zamanla gelişen teknoloji sayesinde insanlar yeni çıkan teknolojik aletlere daha hızlı tepki verdi ve bu aletlerin kullanımı yaygınlaştı. Özellikle internet kullanımının artması ile akıllı cihazlar hayatımıza girdi ve hayatımızı şekillendirdi. Hayatımızı şekillendirdi derken ortaya çıktığı andan itibaren insan hayatını kolaylaştırdı ve vazgeçilmez bir parçası haline geldi.
Dijital okuryazarlık, hayatımıza giren akıllı cihazlarla birlikte anlama, analiz etme ve bilgiyi bulma becerilerinin tümüne verilen isimdir. Dijital okuryazarlık kavramı, bilgisayar okuryazarlığı ile karıştırılmamalıdır. Çünkü bilgisayar okuryazarlığı daha geleneksel ifadelerden oluşur ve laptop ve masaüstü bilgisayarlar kullanılarak bilgi ve beceri akışı sağlanır.
Dijital okuryazarlık kavramını biraz daha detaylı incelediğimizde, iki terimden oluştuğunu görüyoruz. Dijital ve okuryazar kavramlarından oluşan bu terimde, dijital bilgiyi sembol eder. Okuryazarlık ise verilen bilginin okunmasını ve yazılmasını temsil eder.
Geleneksel okuma ve yazma etkinliği, dijital okuryazarlığın yerini tutamaz. Bugün dünyada toplumların hemen hemen hepsi her gün internet kullanmaktadır. Ve bu internet kullanımı sadece sosyal medya ile sınırlı değildir. İş toplantıları, alışveriş, ticaret, uzaktan eğitim gibi yaşamın her alanında internet kullanımı vardır.
Dijital Okuryazarlık Hangi Aşamalardan Oluşur?
- Doğru Kullanım: Bu aşamada insanların teknolojik cihazlarını yeterli kullanıp kullanmadıklarına bakılır. Asıl amaç yeterli becerinin sağlanmasıdır ve teknik detaylara sahip olan bilgilerin tamamını kapsamaktadır.
- Kullandığını Anlayabilme: Bu aşamada doğru şekilde kullanımdan sonra anlamanın önemi ortaya çıkmaktadır. Dijitali doğru okuma herkese yardımcı olur ve hem bireysel hem de toplumsal olarak düşünmek ve hareket etmek gerekir. Sonuç olarak da eleştiri ve değerlendirme becerileri ortaya çıkar.
- Üretebilme Yetisi: Bu aşama dijital okuryazarlığın son aşamasıdır. Üretim yapmak ve bir şeyler ortaya çıkarmak gerekir. Bu genellikle yazı yazma, video ve görsel hazırlama şeklinde yapılır.
Dijital Okuryazarlık Eğitimi Var mıdır?
Sadece Türkiye’de değil tüm dünya ülkelerinde ortaya çıkan dijital okuryazarlık kavramını insanların doğru şekilde kullanabilmesi ve kullanabilmesi için eğitimler bulunmaktadır. Ülkemizde birçok kurum ve kuruluş dijital okuryazarlık konusunda eğitimler vermektedir. 2018-2019 Eğitim-Öğretim yılından itibaren de üniversitelerde ders olarak verilmeye başlanmıştır. Ayrıca üniversiteler internet üzerinden dijital okuryazarlık eğitimleri de vermektedir.
Dijital Okuryazarlığın Boyutları Nelerdir?
- Bilişsel Boyut: Dijital okuryazarlığın bilişsel boyutu, kişinin bilgiye ulaşması ve ulaştığı bilgiyi değerlendirirken ya da eleştirirken ortaya koyduğu yetilerdir.
- Teknik Boyutu: Dijital okuryazarlığın teknik boyutu, teknolojinin öğrenilmesi veya kullanılması için gereken teknik bilgi ve becerilerdir.
- Sosyal/Duygusal Boyutu: Dijital okuryazarlığın sosyal ve duygusal boyutu ise, araçların iletişim kurma ve sosyalleşme amacıyla veya eğitim amacıyla kullanılması durumlarını kapsar.
Dijital Okuryazarların Sahip Olması Gereken Özellikler
- Bilgi: Kişinin bir bilgiyi araması, bu bilgiye ulaşması için tarama ve filtreleme yapması, veriyi değerlendirip depolaması ve gerektiği durumda depodan çıkarmasıdır.
- İletişim: Kişinin teknolojiyi kullanarak içerik ve bilgi paylaşması, etkileşime girmesi, başka mecralarla iş birliği yapması, kontrolü elinde tutup yönetmesi ve bunları yaparken görgü kurallarına uymasıdır.
- İçerik Üretimi: Kişinin bir içeriği geliştirmesi veya var olan bir içeriği daha detaylı hale getirerek düzenlemesi, lisans ve telif haklarına sahip olmasıdır.
- Güvenlik: Kişinin kişisel verileri, canlı sağlığı ve çevrenin korunması ile ilgili güvenlik konusunda bilinçli olmasıdır.
- Problem Çözme: Kişinin teknik tabanda oluşan sorunları çözmesi, teknolojiden faydalanması, kişisel eksikliklerini tamamlamasına yönelik problem çözme becerilerini sahip olmasıdır.
Özetle dijital okuryazarlık, insanların yazılım araçlarını seçme, kullanma, bilgiye ulaşma, ulaştığı bilgiyi eleştirme, sorgulama ve değerlendirme kabiliyetlerini kapsamaktadır.
